Te nemen of te laten

Deze herfst viert Bart De Wever zijn veertigste verjaardag. In het leven, maar ook in de politiek. Zijn vader stak een lidkaart van de Volksunie in zijn luier kort na zijn geboorte. De Wever heeft hetzelfde gedaan met zijn vier kinderen - tussen acht en twee jaar oud. Ook zij hebben al een lidkaart van de N-VA, al bleek vorige week uit een 'interview' in Dag Allemaal dat ze over papa's werk niet meer weten dan dat hij voortdurend naar Brussel moet.

Thuis werd er over niets dan politiek gesproken. De Wever was zeven jaar ten tijde van het Egmontpact in 1977. Bart, het nakomertje - elf jaar jonger dan broer Bruno en vier jaar jonger dan zus Karina - slorpte op wat hij rond de tafel hoorde.

Op school in Kontich was hij een buitenbeentje. Zijn helden waren geen voetballers of rocksterren, maar Julius Caesar en andere grote Romeinen. Toch werd hij niet gepest. Zijn aparte gevoel voor humor bespaarde hem dat lot. Zijn medeleerlingen noemden hem 'de filosoof'. De jonge De Wever las enorm veel. Liever biografieën of historische boeken dan fictie: De Wever zocht inzicht in mens en samenleving, en beschouwt wat verzonnen is, als tijdverlies.

Maar hij las ook linksige bladen zoals Humo, al was het maar omdat zijn helden, zoals president Ronald Reagan, er vaak aan bod kwamen: als ze verkozen werden als 'lul van het jaar'. Als tiener al was De Wever conservatief, tegen de stroom in.

Risk

Aan studeren had hij aanvankelijk een broertje dood. Twee jaar rechten gingen op in rook: te veel geïnvesteerd in het studentenleven. Hij speelde op café met zijn vrienden urenlang Risk: een strategisch bordspel waarbij het erom gaat de wereld te veroveren.

Tegen het advies in van zijn oudere broer Bruno - dan al een bekend historicus - koos De Wever voor geschiedenis na een mislukking in de rechten. Voortaan liepen de studies veel beter. De Wever studeerde af met grootste onderscheiding en werd assistent. Hij wilde zelfs doctoreren, met als onderwerp de Vlaams-nationale partijvorming na WO II. Maar in 2001 nam hij een sabbatical om mee te schrijven aan het partijprogramma van de nieuwe partij die op het puin van de Volksunie werd gebouwd: de N-VA. Politiek was toch een stuk spannender dan die nimmer veranderende academische wereld.

Ondertussen nam ook zijn politieke carrière vorm: districtraadslid in Berchem en later gemeenteraadslid in Antwerpen, Vlaams parlementslid en in 2004 partijvoorzitter. Vergeleken met saaie partijgenoten als Geert Bourgeois, beschouwden vriend en vijand De Wevers scherpte van geest en tong als een verademing. Zijn vaak wat cynische humor beviel de selectieheren van de fenomenaal populaire tv-quiz De slimste mens. De Wever scoorde niet alleen met zijn allroundkennis, maar vooral met zijn geestige en snelle replieken. Beroemd is zijn reactie toen hij in een fotoronde een 10/10 scoorde in het benoemen van uitwerpselen van diverse diersoorten: 'Je kunt niet de hele dag stront naar je hoofd geworpen krijgen zonder daar iets van te leren, hé.'

Via De slimste mens en andere tv-programma's werd ook zijn privé-leven meer en meer publiek bezit. Vlaanderen weet dat de voorzitter van de N-VA aan acute smetvrees lijdt en niet graag aangeraakt wordt. En ook - relevanter - dat hij er een uiterst ongezonde levensstijl op nahoudt met te veel cola en tussendoortjes en schranspartijen.

Het pleit voor De Wever dat hij zich daarbij niet mooier voorstelt dan hij is. Dat zijn drukke politieke leven ten koste gaat van zijn kinderen, lijkt hem bijvoorbeeld werkelijk te spijten. Die eerlijkheid is een handelsmerk geworden. Men kan vóór De Wevers politieke ideeën zijn of ertegen, hij komt zelden over als een gladde aal die de makkelijkste weg zoekt.

Neem nu die veelbesproken, cynische ironie. Iedere politieke goeroe of mediatrainer zou die als gevaarlijk bestempelen en afraden. Als De Wever tijdens een plagerig gesprekje met Rik Torfs over de boerka zei 'professor, als ik met u getrouwd was, ik zou ook een boerka dragen', dan is dat een grap die weinig politici zouden durven maken. De angst om als arrogant of agressief over te komen, is groot in de politiek. Maar het zijn juist de risico's die De Wever op zo'n moment neemt, die hem zo populair maken. Omdat het echt overkomt, en niet berekend. Waardoor er ook meer naar hem geluisterd wordt als hij zijn conservatieve, Vlaams-nationalistische, economisch rechtse politieke boodschap verkondigt.

Verlegen

Een publiek beest is De Wever trouwens niet. Hij noemt zichzelf verlegen van aard, en het overwinnen van die verlegenheid een dagelijks gevecht. Ook zondag bleek dat complimenten en applaus in ontvangst nemen, hem minder makkelijk afgaat dan tegen de stroom oproeien.

De Wever doet geregeld gewoon wat in hem opkomt, zonder eerst een strategische analyse te laten maken door een groepje spindoctors. Die ongebondenheid maakt hem vinnig, onvoorspelbaar en aantrekkelijk bij mensen die het gedraai van vleierige politici niet kunnen verteren. Onlangs verkozen fans van de jongerenmuziekzender MTV hem tot meest coole politicus, wat onwaarschijnlijk is voor iemand met zulke conservatieve politieke denkbeelden.

Toch leidt die ongebondenheid ook soms tot uitschuivers. Dat hij in de jaren negentig de hand schudde van Jean-Marie Le Pen, zal De Wever blijven achtervolgen - ook al distantieert hij zich nog zo duidelijk van racisme en rechts-extremisme. Hij recidiveerde door aanwezig te zijn op de begrafenis van Vlaams Blok-stichter Karel Dillen. Dergelijke uitschuivers, zoals ook zijn protest tegen Patrick Janssens' excuses namens Antwerpen voor de jodenvervolging - worden door tegenstanders gebruikt om hem een wat bruinig imago aan te meten.

Die demonisering kwetst De Wever. Als het in zijn ogen de spuigaten uitloopt - op de RTBF of in Le Soir - aarzelt hij ook niet om klacht neer te leggen. Populair zal De Wever nooit worden in Franstalig België, en in een federaal land is dat strikt genomen ook niet nodig. Zeker niet als je niet echt de ambitie hebt om premier te worden. Het is een publiek geheim dat De Wever op het stadhuis van Antwerpen mikt, niet op de Wetstraat 16.

Maar ondertussen is het toch handig om zich iets beter te verkopen aan de andere kant van de taalgrens. De Wevers Frans is er dan ook enorm op vooruitgegaan de jongste jaren. Helpt het om tot een goede werkrelatie te komen met Di Rupo, en het foute imago in de Franstalige publieke opinie van zich af te schudden? Dat zou nog sterker zijn dan de stunt die hij nu al geleverd heeft: als Antwerpenaar met een scherpe tong en een duidelijk accent razend populair worden in heel Vlaanderen.